Nói về Tam Tạng ra khỏi động Tì bà, đi hoài không nghĩ. Nhằm tiết trung thiên là mồng năm tháng năm, đi đến hòn núi cao lớn, qua khỏi núi ấy, đã xuống đất bằng, Bát Giới đưa gánh đồ cho Sa Tăng, cứ chạy theo rượt con ngựa mãi! Song con ngựa cứ kiệu hoài, không chịu nhảy sải. Tôn Hành Giả lấy làm lạ hỏi rằng:- Sư đệ rượt ngựa làm chi? Bát Giới nói:- Ði hơn một ngày qua mới khỏi hòn núi, trong bụng đã hết cơm, nên đi hối cho mau đặng kiềm xóm hóa trai đở dạ . Tôn Hành Giả nói:- Như vậy thì để ta bảo nó đi mau cho mà coi . Nói rồi giá thiết bãng hét một tiếng, ngựa chạy như tên bay. Vì cớ nào ngựa không sợ Bát Giái, lại sợ Ngộ Không?Bởi Tôn Hành Giả khi trước có làm Bật Mã Ôn. Ðến nay còn lưu truyền ngựa sợ khỉ. Khi ấy Tam Tạng thấy ngựa chạy như tên, cứ kềm cứng mà chịu; nó chạy hơn hai mươi dặm mới ngừng. Xãy nghe tiếng mã la, hơn ba mươi đứa lâu la cầm khí giái đón đầu Tam Tạng, và hét lớn rằng:- Hòa Thượng đi đâu đó? Tam Tạng hải kinh run lập cập, té xuống ngựa mọp mà nói rằng:- Xin đại vương dung mạng Hai tên đầu đảng nói rằng:- Ta chẳng giết đâu mà sợ, đưa hết tiền bạc thì tha . Tới chừng ấy Tam Tạng mới biết hai người ấy chính là chánh đảng với phó đảng! Chớ khi trước ngỡ là yêu, nay nghe thầu mãi lộ tiền, mới biết ăn cướp!Tam Tạng ngồi dậy chắp tay mà nói rằng:- Bần tăng ở Ðông độ, qua thỉnh kinh Tây Phương. Từ cách Trường An đến nay đã lâu năm, nên tiền phí lộ tiêu hết; đi tới đâu thì xin ăn tới đó, có chi mà nạp cho đại vương. Xin các ông lấy lòng nhơn, tha tôi làm phước? Chánh đảng phó đảng đồng nói rằng:- Chúng ta là bợm giựt đồ giựt gói, còn làm nhơn làm phước nổi gì? Nếu ngươi không tiền bạc, thì cổi áo để lại đây, và để con ngựa ở đó, rồi muốn đi đâu thì đi? Tam Tạng nói:- Bần tăng xin từ tấm giẻ, may cả trăm miếng mới thành áo cà sa , nếu đưa cho các ông, chắc là tôi không có chi mà che thân thể! Vả lại trong kinh có nói: Ðời nay ăn trộm ăn cướp, thì đời sau đầu thai làm súc sanh. Các ông cũng nên giải nghiệp . Hai tên thảo khấu nghe nói nổi giận, giá thước muốn đập Tam Tạng . Tam Tạng thuở nay không nói trớ trinh, phen nầy sợ chết, lật đật nói thế rằng:- Xin hai vị đại vương khoan đánh. Học trò tôi đi sau có ít lượng bạc, đợi nó tới tôi sẽ dưng cho đại vương . Hai tên thảo khấu nói:- Như vậy thì thôi, lâu la trói hòa thượng lại, rồi treo lên nhánh cây cao? Lũ lâu la vưng lịnh, làm y như lời chủ trại. Còn Tôn Hành Giả, Sa Tăng và Bát Giới đi sau. Bát Giới cười ngất nói rằng:- Thầy đi mau quá, không biết có dừng ngựa mà đợi ta chăng?Nói vừa dứt tiếng, ngó thấy Tam Tạng bị treo tòn ten trên nhánh cây, Bát Giới coi thấp thố, vỗ tay cười lớn nói rằng:- Thầy đợi ta đằng trước. Lại leo lên cây níu dây cóc mà xích đu kia kìa! Tôn Hành Giả ngó thấy nói rằng:- Ngươi đừng nói xàm, không biết ai bắt thầy mà treo trên cây đó! Vậy thì hai ngươi thủng thẳng đi sau để ta trước xem thử! Nói rồi nhảy trên chót núi, ngó xuống thấy đảng ăn cướp. Tôn Hành Giả mừng rỡ nói rằng:- May lắm, may lắm, gặp mối rồi! Nói rồi quày xuống, dùn mình biến ra một sãi nhỏ sạch sẽ, chừng mười sáu tuổi, mặc áo rộng và mang một cái gói vải xanh, đi xăm xăm tới trước, kêu lớn rằng:- Sư phụ ôi! Làm giống gì đó vậy? Tam Tạng biết tiếng Hành Giả, liền đáp rằng:- Ðồ đệ ôi! Sao không cứu ta xuống? Tôn Hành Giả hỏi rằng:- Vì cớ nào mà thầy ra thế ấy? Tam Tạng nói:- Lủ kia đón đường mà đòi tiền mãi lộ, bởi không có tài vật, nên bắt ta treo lâu chắc khó ở đời! Tôn Hành Giả hỏi:- Chẳng hay thầy nói với chúng làm sao? Tam Tạng nói:- Chúng nó hăm đánh ta, ta sợ chết nên nói thế rằng: Xin đừng đánh tôi, vì học trò tôi đi sau, trong gói có bạc. Ấy là dở ngặt mà chờ người . Tôn Hành Giả nói:- Hay lắm, hay lắm, nhờ ơn thầy tiến cử để tôi dưng cho nó . Còn đảng ăn cướp thấy thế trò chuyện với nhau, chúng nó áp lại phủ vây mà hét lớn rằng:- Sải nhỏ kia, thầy ngươi nói trong gói có bạc hãy đưa ra thì khỏi chết cả ba . Tôn Hành Giả để đồ xuống nói rằng:- Xin thưa các ông đừng nóng nãy, tôi trong gói có bạc mà chẳng bao nhiêu, để tôi khai thiệt: Trong gói có hai chục lượng vàng và ba chục nén bạc, còn bạc vun cũng nhiều, xin thầy tôi, tôi tình nguyện dưng hết. Thầy trò tôi đến đâu xin ăn đến đó, tôi chẳng tiếc của đời . Ðảng ăn cướp nghe nói mừng rỡ khen rằng:- Hòa Thượng lớn thì rít, sãi nhỏ lại ở hào. Thôi mở thầy nó xuống . Lâu la vưng lịnh mở liền. Khi ấy Tam Tạng mừng rỡ nhảy lên lưng ngựa chạy trở lại. Tôn Hành Giả kêu lớn nói rằng:- Thầy ôi! Không phải ngỏ đó đâu . Và nói và mang gói muốn chạy theo. Ðãng ăn cướp đón Hành Giả lại mà nói rằng:- Sãi nhỏ chạy đi đâu? Hãy giao gói bạc cho mau kẻo mà chết . Tôn Hành Giả cười rằng:- Số bạc ấy phải chia ba cho ta . Chánh đảng nói:- Sãi nhỏ nầy lanh thiệt, muốn chia của thầy. Thôi, ngươi mỡ gói ra, nếu bạc nhiều ta sẽ chia cho, lén mua trái cây mà dùng . Tôn Hành Giả đáp rằng:- Các ông nghe lầm đó, không phải nói như vậy đâu, tôi có bạc đâu mà chia chác? Các ông sẳn lấy đặng bạc vàng của chúng, xin cho chút đỉnh cám ơn . Chủ trại nổi giận nói rằng:- Sãi nầy muốn chết, đã không trao gói đồ cho ta, lại muốn xin bạc . Nói rồi đập đầu Hành Giả hơn bảy tám cây. Tôn Hành Giả cười rằng:- Ðánh chưa mấy gậy mà khen, hảy đập thử một hồi nữa mới biết lực . Ðảng ăn cướp đồng hè giơ thước đập đầu nghe lốp cốp. Tôn Hành Giả thấy vậy, nói rằng:- Xin các ông đừng nóng giận, để tôi đưa tài vật cho mà coi . Nói rồi lấy cây kim trong lỗ tai đưa ra và thưa rằng:- Tôi là người tu hành, không có tài vật chi quý, có câu kim xin nạp cho các ông ? Chũ trại hứ, và nói rằng:- Ði bửa nay xui quá, nhè hòa thượng giàu mà thả, bắt sãi mạt làm chi. Ngươi làm nghề thợ máy, nên sắm kim, chớ ta không dùng vật ấy . Tôn Hành Giả dồi cây kim lên, hiện ra thiết bãng, dựng dưới đất mà nói rằng:- Các ông, ai cầm nổi thì lấy? Hai đầu đảng đồng lại dở không nổi, coi như chuồng chuồng đeo cột đá. Tôn Hành Giả bước lại, cầm thiết bãng giở hỏng mà nói rằng:- Các ngươi có phước lắm, mới gặp Lão Tôn . Lủ ăn cướp áp lại đập đầu nữa. Tôn Hành Giả thấy chúng nó đánh hơn sáu chục cái, nổi giận nói rằng:- Các ngươi đánh cho mỏi tay, để coi Lão Tôn đập thử . Nói rồi huơi thếit bảng đập thằng chánh đảng nhào xuống nằm ngay, úp mặt cặm hàm răng xuống đất, không la và không cục cựa!Phó đảng nổi giận mắng rằng:- Sải nhỏ nầy vô lễ lắm, đã không đưa gói đồ, lại đánh chết một mạng . Tôn Hành Giả cười rằng:- Một mạng có bao nhiêu mà than, để ta trừ căn luôn thể . Nói rồi đập phó đảng chết ngay. Lủ lâu la hãi kinh quăng khí giới chạy tan hết thảy, khác nào cầm gậy cự với sùng. Nói về Tam Tạng cỡi ngữa trở lại. Sa Tăng, Bát Giới cản lại và bạch rằng:- Thầy đi sái đường rồi, sao trở về Ðông đô . Tam Tạng nói:- Hai đứa bây chạy tới bảo Hành Giả đừng giết đảng ăn cướp làm chi? Bát Giới nói:- Xin thầy hãy xuống yên, đặng tôi đi rổi cho chúng nó . Nói rồi chạy tới kêu lớn rằng:- Thầy bảo anh đừng giết người ta? Tôn Hành Giả nói:- Nào ta có đánh ai ở đâu? Bát Giới hỏi:- Vậy chớ đảng ăn cướp chạy đi đâu hết . Tôn Hành Giả nói:- Chúng nó bườm hết, duy có chánh đảng phó đảng còn nằm ngủ tại đây . Bát Giới bước lại dòm và nói rằng:- Cha chả là ngủ mê, đến nỗi hả miệng ra nước miếng đọng vủng . Tôn Hành Giả nói:- Nước miếng gì? Ấy là ta đánh nó bể đầu chảy óc ra đó . Bát Giới nghe nói chạy về bạch rằng:- Lũ ăn cướp ấy tan hết rồi . Tam Tạng hỏi:- Chúng nó chạy ngỏ nào? Bát Giới nói:- Bị đánh chết ngay giò, còn chạy ngã nào đặng . Tam Tạng nghe nói mắng con khỉ bất nhơn. Rồi thầy trò đồng đi tới. Tam Tạng thấy hai thây chết cách thảm thiết, liền bão Bát Giới đào đất mà chôn, đặng tụng kinh siêu độ, Bát Giới nói:- Hành Giả đập chết, sao thầy bắt tôi chôn! Tam Tạng nổi xung mắng Hành Giả một hồi nữa. Tôn Hành Giả bị mắng nổi giận hối Bát Giái:- Nếu mi không chôn cho mau, thì ta đập cho một cây luôn thể . Bát Giới kinh hãi, đào đất chôn hai xác một hầm. Còn Tam Tạng thì đốt hương mà vái như vầy: " Hai hồn linh hiển, nghe rõ nguồn cơn, chúng ta vưng chỉ thỉnh kinh Tây Phương, chỗ nầy vừa tới, các gả đón đường, đây lời ngon ngọt, đó lại giận hờn, gặp tay Hành Giả, đánh đả vong thân, thây hài tức tưởi, ta thấy dửng dưng, chôn sơ bên núi, dập đất có chứng, hồn về địa phủ, cáo với Diêm quân, họ Tôn đánh chết, chẳng phải họ Trần, ai làm nấy chịu, chớ nói tầm quần . "Bát Giới cười rằng:- Thầy thiệt vô can, mà hai tôi cũng không động tới. Sao thầy chẳng vái cho rành . Tam Tạng lại vái rằng:- Các ngươi có cáo thì cáo Tôn Hành Giả, chớ Sa Tăng, Bát Giới vô can . Tôn Hành Giả nghe vái nín không đặng, liền cười lớn nói rằng:- Thiệt bạc tình quá, không nghĩ trước nghĩ sau. Bởi tôi bảo hộ thầy đi thỉnh kinh, mới chịu đắng cay nhiều nỗi. Nay đánh chết vài thằng ăn cướp, thầy lại bảo chúng nó cáo tôi; tuy là tôi giết nó mặc lòng, song cũng tại thầy hết thãy. Nếu tôi không theo bão hộ thầy đi Tây Phương, thì đâu có đánh chết chúng nó? Thôi, để tôi vái nó như vầy... . Nói rồi lấy thiết bãng dộng trên mã ba cái, rồi hét lớn rằng:- Hai thằng ăn cướp mắc toi, hãy nghe cho rỏ: Hồi trước chúng bây đánh ta sáu bãy hèo cũng không thấm, sao bây đánh loạn đã, củng chẳng ngứa chút nào! Chọc giận ta đập thử vài cây, không dè chết thiệt. Dầu chúng bây đi cáo tới đâu, Lảo Tôn cũng không sợ. Thượng Ðế biết mặt ta rồi. Thiên Vương cũng vậy, Nhị thập bát tú củng ghê ta, Thành hoàng các sở đều lạy ta, Ðông Nhạc thánh để cũng kiên ta. Thập điện Minh vương là bạn hữu ta. Dầu ba cõi thông đồng đều quen với Lão Tôn cả thảy, mặc ý chúng bay đi kiện tới đâu thì kiện . Tam Tạng nghe nói dùng mình than rằng:- Ðồ đệ à! Ta nói như vậy là có ý răng ngươi cải ác tùng thiện, soa ngươi ngở là thiệt mà phiền? Tôn Hành Giả nói:- Như vậy thì lo đi kẻo trễ . Tam Tạng lên ngựa, mà trong bụng còn hờn. Tôn Hành Giả tuy gượng gạo làm vui, chớ trong lòng phiền lắm. Mấy thầy trò tới một đồi, thấy phía bắc có xóm nhà, Tam Tạng chỉ và nói rằng:- Gần tối rồi, hãy ghé đó mà nghĩ . Nói rồi xuống ngựa vào xóm, có ông già kia bước ra hỏi rằng:- Hòa Thượng ở đâu đến đây? Tam Tạng nói:- Bần tăng ở Ðông độ, vưng chỉ Ðường thiên tử đi thỉnh kinh; nay trời tối, xin cho tá túc một đêm? Ông ấy cười rằng:- Ðường xa hơn mấy muôn dặm, lẽ nào một mình Hòa Thượng mà đi cho tới chốn nầy? Tam Tạng nói:- Tôi nhờ có ba tên học trò, nên đi mới đặng . Ông ấy hỏi:- Ba vị cao đồ ở đâu? Tam Tạng chỉ và nói rằng:- Ba anh em nó đứng ngoài đường đó. Ông ấy ngó ra thấy dị tướng thất kinh quày quả chạy vào. Tam Tạng kéo lại nói rằng:- Xin ông làm ơn cho ngủ đở một đêm Ông ấy run lập cập lắc đầu nói rằng:- Không phải loài người đâư, ấy là yêu tinh qủy mị! Tam Tạng cười rằng:- Tại học trò tôi xấu hình như vậy, chớ không phải yêu tinh . Ông ấy nói:- Mấy con quỷ rõ ràng, sao thầy gọi là đệ tử? Tôi coi lại, một con quỷ dạ xa, một con tinh mã diện, và một vị Lôi Công . Tôn Hành Giả nghe nói, hét lớn rằng:- Lôi Công là cháu nội của ta, còn chắt ta là dạ xa, chít ta là Mã Diện . Ông già ấy nghe nói kinh hồn, quày trở vào nhà lập tức, Tam Tạng và ba người đồng theo. Xảy thấy người vợ ông ấy dắt đứa con trai chừng năm sáu tuổi, bước ra kinh hãi hỏi rằng:- Mấy thầy ở đâu đến đây, mà dị tướng như vậy? Tam Tạng thuật chuyện, vân vân. Rồi cắt nghĩa rằng:- Tuy học trò tôi tướng dữ mà lòng lành, chẳng can chi mà sợ . Nói rồi bảo ba người ra mắt, truyền ngồi cho có nết na. Vợ ông ấy dọn cơm chay thiết đãi xong xả. Kế trời tối thắp đèn, Tam Tạng ngồi đàm đạo với ông ấy. Hỏi thăm ông chủ họ chi? Ông ấy đáp rằng:- Tôi họ Dương . Tam Tạng hỏi:- Ông đặng mấy mươi tuổi? Ông ấy nói:- Tôi đã thẩy mươi bốn tuổi . Tam Tạng hỏi:- Ông đặng mấy người con trai? Ông ấy nói:- Thằng nhỏ ở nhà tôi dắt ra hồi nảy, là cháu nội của tôi . Tam Tạng nói:- Vậy thì xin mời lịnh lang ra mắt Ông ấy than rằng:- Con tôi bất hiếu, nên tôi nuôi nó không nổi, bây giờ không có ở đây . Tam Tạng hỏi:- Vậy chớ lịnh lang đi sanh lý phương nào? Ông ấy lắc đầu than rằng:- Phải chi nó đi làm ăn xứ nào, thì tôi có phước, ngặt nó đi rầy đoàn hiệp lũ, đi đón bộ hành mà cướp của giựt đồ; nó đi hõm nay năm ngày mà chưa trở lại . Tam Tạng nghe nói, làm thinh mà nghĩ thầm rằng:- Chắc là nó bị Tôn Hành Giả đập chết . Nghĩ than rằng:- Bạc ác thì thôi! Cha mẹ hiền lành, sao trời khiến sanh con hung dữ . Tôn Hành Giả nói lớn rằng:- Con bất hiếu như vậy, ông còn tiếc làm chi? Ðể tôi đi kiếm nó mà giết phứt cho rãnh . Ông ấy nói:- Con bất hiếu có chết cũng không tiếc. Ngặt tôi có một mình nó, nếu giết đi sau chẳng ai chôn cất và lữa hương . Sa Tăng, Bát Giới đồng cười rằng:- Sanh con dữ phải mang, máu ai thấm thịt nấy, anh lo việc thiên hạ làm chi. Xin ông chủ làm ơn cho chúng tôi mượn chiếu đi ngủ . Ông ấy đem chiếu ra nàh mát ngoài vườn, trải cho mấy thầy trò ngủ. Ðến canh tư, thằng họ Dương là con ông ấy, dẫn tụi bằng hữu lâu la về kêu cửa. Ông ấy mở cửa, nó vào kêu vợ dậy mà hối rằng:- Nấu cơm cho mau, đói bụng lắm! Vừa nói vừa ra sau vườn ôm cũi, thấy ngựa kim buộc tại cửa vườn. Trở vào hỏi vợ rằng:- Ngựa ai buộc ngoài vườn đó? Vợ nó trả lời rằng:- Ngựa của các hòa thượng ở Ðông đô đi thỉnh kinh, cha mẹ đãi cơm chiều, cho họ ngủ nhờ một đêm, thầy trò còn ngủ tại nhà mát dựa giàng bầu, nên cột ngựa tại đó thằng ấy vỗ tay cười rằng:- May lắm, may lắm! Trời xuôi cừu nhơn đến nạp mình Nói rồi thuật chuyện với lâu la. Lũ lâu la mừng rỡ cười rằng:- Ấy là hồn chánh đảng, phó đảng vấn vít, chúng ta sẽ giết nó mà báo cừu Thằng ấy nói:- Khoan đã, các anh hãy mài gươm đao cho bén, đợi ăn cơm rồi sẽ ra tay Ông ấy nghe con bàn luận như vậy, lén ra vườn kêu bốn thầy trò dậy, mà nói nhỏ rằng:- Lũ ăn cướp đi với thằng con tôi về đây, chúng nó quyết hại mấy thầy mà báo oán. Tôi thấy người phương xa mới đến nên chẳng nỡ lòng, lén báo tin cho mấy thầy hay, tôi mở cửa vườn đặng các vị dời chơn lập tức . Tam Tạng nghe nói, run lập cập tạ ơn. Thầy trò giả từ lén đi mất. Còn ông ấy trở vào nằm ngủ như thường. Ðến canh năm, lâu la cơm nước xong rồi, mài dao sáng giới, đồng hè ra vườn, không thấy người cũng không thấy ngựa,nổi đèn đuốc sáng lòa kiếm cũng không đặng; thấy cữa vườn mở rồi, chúng nó bốc theo tới sáng mới gặp. Tam Tạng nghe tiếng rầm rộ, ngó lại thấy đảng lâu la. Tam Tạng kinh hãi nói rằng:- Hơn ba mươi ăn cướp, gươm giáo sáng lòa, ta biết tránh làm sao cho khỏi? Tôn Hành Giả nói:- Không can chi mà sợ, để Lão Tôn tính cho . Tam Tạng nói:- Ngươi dọa cho nó sợ mà lui, chẳng khá sát nhơn như hồi trước . Tôn Hành Giả xách thiết bãng trở lại nói rằng:- Các ông đi đâu đó? Lũ lâu la mắng rằng:- Sãi trọc vô lễ, thường mạng đại vương cho ta . Nói rồi vây Hành Giả, đứa đâm đứa chém lăn xăn. Tôn Hành Giả đánh tan hết thảy, lớp thì chết lớp, thời bị thương tích vở chạy như giông. Khi ấy Tam Tạng ngó thấy Hành Giả đánh nhiều người chào sấp, hãi kinh giục ngựa chạy ngay, Sa Tăng, Bát Giới chạy theo Tam Tạng. Còn Tôn Hành Giả đuổi theo đãng cướp, bắt đặng một đứa hỏi rằng:- Thằng nào là con ông già họ Dương, mi phải chỉ cho thiệt . Tên lâu la ấy rên và thưa rằng:- Lão gia ôi! Cái người vận áo vàng đó . Tôn Hành Giả nhảy lại nắm đầu giựt gươm chém lấy thủ cấp. Xách đầu chạy theo Tam Tạng kêu lớn và thưa rằng:- Tôi đã lấy thủ cấp thằng bất hiếu là con trai ông họ Dương, ấy là cái đầu nghịch tử Tam Tạng ngó thấy hồn kinh thất sắc, té xuống ngựa mắng rằng:- Con khỉ nầy nhác ta chết, chôn đi cho mau . Bát Giới giựt thủ cấp đá văng xa lắc, xách đinh ba chạy theo đào đất dập liền. Còn Sa Tăng đỡ Tam Tạng lên ngựa, Tam Tạng tỉnh hồn cứ ngồi niệm chú cẩn cô. Tôn Hành Giả nhức đầu, ngã lăn xuống đất, lật đật la lớn rằng:- Thầy ôi, thầy ôi! Ðừng niệm nữa! Có chuyện chi xin dạy cho rành? Tam Tạng nói:- Ta không bảo chuyện chi hết, thiệt tình không dùng ngươi nữa, đi đâu thì đi cho rảnh . Tôn Hành Giả lạy và thưa rằng:- Vì cớ nào mà thầy không dùng tôi nữa?Tam Tạng nói:- Ngươi là con khỉ dữ tợn, không phải người đi thỉnh kinh. Hôm qua ngươi đập chết hai tên đầu đãng, ta đã trách ngươi là bất nhơn. Ðến sau vào nhà ông họ Dương, người đải cơm và cho tá túc; tới canh tư lại kêu dậy, mở cửa sau mà bảo đi tị nạn, ơn ấy đáng bao nhiêu? Tuy thằng con bất hiếu cũng chẳng can chi đến ngươi, lẻ nào bêu đầu, và giết người vô số? Ta thuở nay nhiều phen khuyên ngươi, ngươi chẳng vưng lời; cứ việc sát nhơn hại mạng! Nếu ngươi còn theo nữa thì ta niệm chú luôn luôn . Tôn Hành Giả kinh hãi nói rằng:- Thôi, thôi xin thầy đừng niệm nữa, để tôi trở về . Nói rồi cân đẩu vân bay mất.